Türkiye’de Maliye Politikası Aracı Olarak Teşvik Politikalarının Kullanımı
Türkiye’de maliye politikaları yıllarca eleştirilmiş, yapılan uygulamaların yetersizliği hakkında şikayetçi olunmuştur. Fakat kimse maliye politikalarındaki fırsatı göz önüne getirmemiştir. Zaman içerisinde ekonomik hayatın gelişmesi ile birlikte toplumsal ihtiyaçların artması, firmaların kaynak bulmalarında zorlanması, maliyetlerin fazla olması nedeniyle bu gibi ihtiyaçların kamu eliyle giderilmesi ihtiyacı doğmuştur. Keynesyen yaklaşıma göre maliye politikası önlemlerinin nasıl etkili bir araç olduğunu belirtmiş olup devletinde ekonomik hayata müdahale etmesi gerektiğini de belirtmiştir.
Ülkemizde devletin rolünün, özellikle ekonomik büyüme ve istikrar, istihdamın arttırılması, bölgesel gelişmişlik düzeyinin dengelenmesi, yatırım yoluyla sanayileşme politikalarının yönlendirilmesi, ekonominin dış rekabete açılması gibi, gerek ekonomik gerekse sosyal gelişmeyi amaçlayan politikaların üzerine kurulduğu gözlenmektedir. Bu politikalara bakar devlet senelerdir piyasanın ihtiyaçlarına göre imtiyazlar ve teşvikler vermektedir. Devlet eknomik hayatı düzenlerken teşvikler önemli bir maliye politika aracı ve harcama kalemi konumuna gelmektedir. Devlet teşviklerinin özel amaçları olmakla birlikte, sonuçta ülkenin refah seviyesini arttırılması hedeflenmektedir.
Teşvik uygulamaları, ekonomik istikrar ve büyüme gibi ekonomik amaçlar yanında bölgesel dengesizliklerin giderilmesi, işsizlik, göç, çevre vb. gibi bazı sosyal sorunların çözümünü de hedeflemektedir. Temelde piyasa mekanizmasına müdahale niteliğinde olan ve belli kesime yönlendirildiğinden haksız rekabet yaratan bu kamu politikasını haklı hale getiren neden ise sağlanan dışsal faydalardır. Bunların dışında teşvik politikalarını yönlendiren başka faktörler de mevcut olabilmektedir. Ülkedeki doğal kaynakların durumu, pazarın genişliği, iş gücünün niteliği, ekonominin yapısı gibi koşullar önemli rol oynamaktadır. Teşvik tedbirlerinin en önemli özelliği devlet mekanizmasında kullanılması planlanan fonların girişimcilere ve yatırımcıları desteklemek için kullanıma açmaktadır. Bu kapsamda teşviklerin asıl amacı yatırım ve üretimi arttırmak, ihracatı desteklemek, rekabet gücü kazanmak, yabancı sermaye çekmek, ekonomik kalkınmayı hızlandırmak, bölgesel dengesizliği gidermek, girişimci riskini azaltmak, AR-GE ve teknolojik gelişmeyi sağlamak, nitelikli insan gücü yetiştirmek, kalite ve verimlilik artışı sağlamak, KOBİ’leri desteklemek, yarım kalmış yatırımların tamamlanmasını sağlamak gibi uygulamaları teşvik aracı olarak sınıflandırabiliriz. Görülen odur ki Türkiye’de farklı şekillerde gerek genel olarak ekonomik büyümeyi gerçekleştirmek ve gerekse bölgelerarası gelir ve gelişmişlik farklılıklarını ortadan kaldırmak amacıyla çeşitli teşvik politikaları uygulamaya konulmuştur.
